Jan Friso Groote over de ICT Problematiek bij de Overheid
25-Jun-2018
Jan Friso Groote over de ICT Problematiek bij de Overheid
Voorpagina Volkskrant:
Achtergrond:
ICT problemen zo oud als Methusalem.
Deze krant rapporteerde afgelopen maandag over het rammelende raderwerk van de ICT bij de belastingdienst. Het is goed te weten dat deze problemen al ouder zijn dan de meeste lezers. In een memorie van toelichting uit 1967/68 schrijven de minister van Financiën Witteveen en zijn staatsecretaris Grapperhaus:
"Aangezien de automatisering van de heffing der motorrijtuigenbelasting de eerstkomende tijd nog haar eigen moeilijkheden met zich brengt, is het wenselijk de belastingdienst, voorlopig nog niet met de problematiek van de opcentenheffing (...) te bezwaren."
Waarom zijn we in 50 jaar tijd nog niet tot een oplossing van dit probleem gekomen? Het antwoord daarop is vrij eenvoudig. We begrijpen niet hoe ingewikkeld software is, en we doen ons best om deze complexiteit voor onszelf verborgen te houden.
Dit heeft twee effecten. De eerste is dat we ons als het op software aankomt onverantwoord gedragen. We laten allerlei problemen door software oplossen, zonder ons af te vragen of dat redelijkerwijs wel mogelijk is. En zo duurt de invoering van een OV-chipkaart of een patientdossier veel langer dan verwacht als het er uberhaupt al komt. Budgetoverschrijdingen van honderden millioenen verbazen echt niemand meer.
Het tweede probleem is dat we door onze naieve houding tot software alles veel te ingewikkeld maken. De code waaruit één softwaresysteem bestaat beslaat uitgeprint makkelijk een grote bibliotheek. Iedere regel
uit de boeken van die bibliotheek heeft een effect op hoe de software zich gedraagt. Deze complexiteit gaat ook de grootste experts boven de pet en is de oorzaak van veel van het gedoe rond ICT.
De oplossing voor deze problematiek komt niet eenvoudig. Maar het begint met de erkenning dat het op juiste wijze maken van software een fundamenteel probleem is, moeilijker dan de meeste problemen waar we tot nu toe mee te kampen hebben gehad. Zoals Nederland de strijd tegen het water heeft gekanaliseerd door in 1798 Rijkswaterstaat op te richten, zal ze de strijd om automatisering te beheersen ook moeten stroomlijnen.
De oplossing zit natuurlijk niet in de afschaffing van computers. Software is zo nuttig dat we niet meer zonder kunnen. Sterker nog, de voorziene ontwikkeling van microprocessoren, opslag- en communicatietechnologie is zodanig dat we waarschijnlijk nog slechts een begin van de mogelijkheden hebben gezien. Over twintig jaar zullen we de technische mogelijkheden van 2018 primitief vinden, zoals we nu denken over twintig jaar geleden zonder smartphone. De vraag is of de belastingdienst, en meer in het algemeen de overheid die software dan onder controle heeft. Als we blijven negeren kunnen we over vijftig jaar het eeuwfeest van de softwareproblemen bij de overheid vieren.
Prof.dr.ir. Jan Friso Groote
Hoogleraar Informatica, Technische Universiteit Eindhoven.
Vereniging Software Engineering Nederland.